شذرات ؛ وب سرگروه عربی بندرترکمن@بغیازی

فعل های معلوم ( مبنی للمعلوم) و فعل های مجهول ( مبنی للمجهول)سال دوم ، درس هفتم

به نام خدا

سال دوم ، درس هفتم

فعل های معلوم ( مبنی للمعلوم) و فعل های مجهول ( مبنی للمجهول)

 

فعل های مبنی للمعلوم :

این فعل ها فعل هایی هستند که فاعل آن ها همراه فعل بوده و مشخص است

مانند:

یَنْصُرُ اللهُ المسلمینَ .

↓       ↓           ↓

مضارع     فاعل             مفعول به ومنصوب با اعراب فرعی یا

معلوم

ترجمه : خداوند مسلمانان را یاری می کند .

  کَرَّمْنا  أباها .

   ↓    ↓  ↓

ماضی   فاعل   مفعول به و منصوب با الف

المعلوم

ترجمه : پدرش رایاری داشتیم.

فعل های مجهول :

فعل هایی هستند که فاعل آن ها مشخص نبوده و به عبارت دیگر همراه فعل نیست . در چنین فعل هایی مفعول به ، به جای فاعل می نشیند و از نظر اعراب مرفوع می شود که به آن نایب فاعل می گویند .بنابراین فقط فعل هایی مجهول می شوند که متعدی باشند .

طریقه مجهول کردن فعل های عربی :

ماضی :

1.حرف دوم از ریشه ی فعل کسره _ِ می گیرد.

2.حرف یا حروف متحرک قبل از آن ضمه _ُ می گیرد.

مانند :

ضَرَبَ ( زد ) ← ضُرِبَ ( زده شد)

اِنتقَدَ ( انتقال کرد) ← اِنتُقِدَ ( مورد انتقاد واقع شد)

مضارع :

1.حرف مضارع ضمه _ُ می گیرد .

2.حرف دوم از حرف ریشه فتحه _َ می گیرد.

مانند:

یَضرِبُ ( می زند)  ← یُضرِبُ ( زده می شود)

تَشاهِدُ ( مشاهده می کند) ← تُشاهَدُ ( مشاهده ی شود)

بنا براین هرگاه بخواهیم جمله ای را مجهول کنیم پس از مجهول کردن فعل ، فاعل را حذف می کنیم و مفعول را جانشین آن می کنیم .و مفعول مرفوع می شود که به آن نایب فاعل گویند.

مثال :

  اَنزَلَ  الله  القرآنَ  لِهدایةِ  الناسِ  ← اُنزِلَ  القرآنُ  لهدایة الناس

    ↓      ↓      ↓                               ↓        ↓

ماضی       فاعل        مفعول و منصوب                        مبنی         نایب فاعل و مرفوع

معلوم                                                                     المجهول

   یَحتَرِمُ الولدُ أباهُ ← یُحتَرَمُ أبوه

     ↓        ↓   ↓                ↓

مضارع          فاعل    مفعول به              نایب فاعل و مرفوع

المعلوم                   و منصوب

نمونه سوال :

مجهول ها را به معلوم و فعل های معلوم را به مجهول تبدیل کنید و تغییرات لازم را انجام دهید :

1.کَتَبَ علی ٌ رسالةً طویلةً لِصدیقه  .

2. یَعرِفُ النّاسُ الأشیاءَ بأضدادِها .

3. بُعِثَ القرآن الکریمُ إلینا .

4. قَرَأ الطّلابُ المُجتَهِدونَ دُروساً .

جواب :

1. کُتِبَت رسالةٌ طویلةٌ لِصدیقه.

« کُتِبَت » : فعل ( فعل و نایب فاعل در جنسیت مطابقت می کنند)

« رسالةٌ » : نائب فاعل و مرفوع

« طویلةٌ » : صفت و مرفوع به تبعیت   

2.تُعرَفُ الأشیاءُ بأضدادِها .

« تُعرَفُ » : مونث شد چون اشیا خمع غیر عاقل است و با جمع غیر عاقل به صورت مفرد مونث برخورد می شود.

« الأشیاءُ » :نایب فاعل

3. بَعَثَ الله القرآنَ الکریمَ إلینا .

« الله » : فاعل

« القرآنَ » : مفعول

« الکریمَ » :صفت و منصوب به تبعیت

نایب فاعل در عربی به سه صورت اسم ظاهر و ضمیر بارز و ضمیر مستتر می باشد نایب فاعل در مثال های فوق به کلی اسم ظاهر بود اکنون به چند مثال که در آن نایب فاعل به صورت ضمیر بارز و مستتر آمده است دقت کنید :

ضُررَبنا فی المدرسةِ    -   لم نُبعَث لِجَمعِ المالِ

      ↓                                  ↓

نایب فاعل و مرفوع محلا            مضارع مجهول ( نایب فاعل ضمیر مستتر نحن)

منبع :"شذرات"به نقل از   : بسیجی و آموزش